Türkçede ünlü uyumuna uyan ve doğal olan isim Kemâl olmasına rağmen Atatürk dini çağrışımları sebebiyle 1923 öncesi benimsediği Mustafa ismini kullanmayı bırakmış ve yine dini çağrışımları olan Kemal ismini özellikle Kamal ile değiştirmiştir. Güncel nüfus cüzdanında ismi Kamal olarak geçer.

---

Kurtuluş Savaşı Gazilerinden oluşan TBMM 1. Meclis, belirlediği sınırlar Atatürk'ün söz verdiği Misak-ı Milli sınırlarına uymadığı için Lozan Antlaşması'nı reddetmiş ve gerekirse daha da savaşırız demiştir. Bunun üzerine Atatürk ve yandaşları 1. Meclis'i dağıtmış ve Lozan Antlaşması'nı ortada meclis yokken imzalamıştırlar. Antlaşma daha sonra üyelerini Atatürk'ün bizzat seçtiği 2. Meclis'ten geçip yürürlüğe girmiştir.

Atatürk ayrıca yakın arkadaşlarına ileride kurulacak 2. Meclis'ten bahsederken her dediğini kabul edecek "kız gibi bir meclis"[1] yapacağını da söylemiştir. Milletin iradesine verilen önem(!) göz yaşartıcı.

---

Lozan Antlaşması İsviçre'nin Lozan kentinde imzalanmış olsa dahi antlaşmanın yürürlüğe girmesi için devlet parlamentolarından geçmesi gerekmekteydi. İngiliz Parlamentosu ise bu antlaşmayı kabul etmek konusunda oldukça çekingendir.

Lozan Antlaşması aylar boyunca kaderi belirsiz durup 16 Temmuz 1924'te Lozan İngiliz Parlamentosundan geçebilmiştir, bu ise 3 Mart 1924'te hilafetin kaldırılmasından sonra gerçekleşmiştir. Manidar bir olay, Lozan'ın gizli maddeleri olmasa bile nelerden feragat edildiğini açıkça gösteriyor.

Benzeri şekilde Müslüman sömürgelere sahip Fransa da Lozan'ı kabul etmekte oldukça geç davranmıştır.

---

“… Ingiltere Dışişleri Bakanı Lord Curzon, eskiden Türkiye’nin olan Musul’u ve daha başka yerleri Türkiye’den koparmayı, Yunanlıların yakıp yıktığı şehir, kasaba ve köyler için Yunanlılara tamirat parası verdirmemeyi ve Boğazlar meselesinde Ingiliz planını gerçekleştirmeyi başardı.

Türkiye, Musul’u bırakması ve tamirat parasından vazgeçmesi karşılığı olarak kendisine küçücük Karaağaç bölgesinin verilmesiyle yetindi” [2]

---

Lozan Antlaşması'nın 58. maddesinde Türkiye, 1914 yılında İngilizler tarafından haksız yere el koyulan ve bize teslim edilmeyen gemilerimizin karşılığını istemeyi paşalar gibi reddediyor. Teslim edilmeyen Sultan Osman ve Reşadiye gemilerinin o dönemki maliyetleri ve deniz gücündeki rolleri günümüzdeki iki uçak gemisine denkti, ne kadar büyük bir meblağdan vazgeçildiğini iki adet Gerald R. Ford sınıfı uçak gemisinin günümüzdeki maliyetine bakarak anlayabilirsiniz.

---

“Şeyh Said, harekat esnasında dini kurtarmak davasını açıktan ortaya atmış bulunuyor. `Hilafet kalkmıştır, din tehlikededir, dini kurtarmak lazımdır.´ Davaları, bu. Şeyh Said, isyan hareketini, böylece bütün memlekete milli bir hareket olarak değil, bir din hareketi olarak gösteriyor. Her tarafı harekete geçirmek sevdasındadır. Şeyh Sait isyanını doğrudan doğruya Ingilizlerin hazırladığı veya meydana çıkardığı hakkında kesin deliller bulunmuyor.” [3]



KAYNAKÇA:

[1] Ismail Habip Sevük, Atatürk Için, sf 274. Aktaran: Ahmet Cemil Ertunç, Cumhuriyetin Tarihi / Yaşadıklarımızın Dünü Bugünü, Pınar Yayınları, Istanbul 2005.

[2] Semyon Ivanoviç Aralov, Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Anıları, Birey-Toplum Yay., Istanbul 1985, sayfa 233.

[3] Ismet Inönü, Hatıralar, 2.Kitap, Bilgi Yayınevi, Ankara 1987, sayfa 202.